Het laatste deel

zondag 9 oktober

Tsja de dag waarvan je wist dat hij ging komen, is aangebroken: wij gaan Bocas verlaten. Echt jammer, want het is hier heerlijk, maar ja we willen nog een klein beetje meer van Panama zien. Dus tijd om de koffers in te pakken en weer verder op avontuur te gaan. Na het ontbijt staat inmiddels een beetje onze vast taxi chauffeur al op ons te wachten.

Nog één keer met de taxi over de "heerlijke" hobbelweg langs zee. Onze taxichauffeur heeft weer zijn favoriete Panamese gospel muziek aan staan en zingt gezellig mee. We hebben hem gevraagd om onderweg even te stoppen bij de wasserette en gelukkig is dat geen probleem. De wasserette is overigens een gewoon huis, met tralies voor de ramen, en je moet goed zoeken om ergens het woord "lavanderia" te herkennen. Een deurbel is er niet maar als je roept komt Rosy buiten. Ze heeft onze was keurig gewassen en gedroogd. Wat weer een bewijs is dat het in Panama uiteindelijk altijd goed komt.

Met een tas met schone kleren en onze bagage staan we snel weer bij de watertaxi. Dit keer kunnen we in één keer doorlopen. We zien wel dat de boot al helemaal vol zit, maar volgens de heren van de taxiboot kunnen wij en onze grote koffers er nog prima bij. Even inschikken beste mensen ;-) En daar gaan we weer, nog een laatste keer over het water terug naar het vaste land in Almirante.

Aangekomen in Almirante lopen we naar de bewaakte parkeerplaats om onze auto op te halen. Terwijl wij onze spullen weer in de auto laden vragen twee Duitse meisjes of ze een lift kunnen krijgen naar het busstation. Deze ligt zo'n 5 minuten rijden verderop in het dorp (heel onhandig als je het ons vraagt). Natuurlijk nemen we de dames mee en zetten we ze af bij het busstation, waarna wij onze weg vervolgen. Vandaag willen we proberen zover mogelijk richting Panama Stad te rijden. We kijken uit naar deze rit want deze gaat door de bergen heen we en vonden de heenweg prachtig. Het eerste deel vanuit Almirante gaat langs de kust en geeft mooie vergezichten op zee en de archipel Bocas del Toro. Daarna kom je wat meer in de bergen terecht. Helaas hebben we pech met het weer, het regent enorm. Aan de omgeving is te zien dat er noodweer is geweest, geregeld liggen er omgewaaide bomen op de weg of zijn er zelfs delen van een berg naar beneden gekomen. Het is dus uitkijken geblazen. Soms is de weg veranderd in een rivier en regent het zo hard dat je geen hand voor ogen ziet. Hierdoor zijn er naast de weg soms flinke watervallen ontstaan. Na ruim anderhalf uur rijden bereiken we de andere kant van de bergen en is er van het noodweer niets meer te zien. Vrij snel zitten we weer op de Panamerica (dé snelweg van Panama) en kunnen we lekker doorrijden.

We hebben op de Panamerica al de nodige motoragenten zien staan. Op enig moment worden we naar de kant van de weg gedirigeerd door een motoragent. Als hij bij de auto komt vraagt hij aan JeeJee zijn rijbewijs en paspoort en krijgen we te horen dat we 9 km te hard gereden hebben, of JeeJee even meeloopt..... Bij de motor wordt door de agent een bekeuring uitgeschreven. Tsja een bekeuring van $50, die we moeten betalen anders kunnen we volgens de agent het land niet verlaten. JeeJee probeert uit te zoeken hoe we de bekeuring kunnen betalen. Dat kan alleen in persoon bij de ATTT, het bureau van de Panamese transportautoriteit. Naast lange rijen bij minimaal twee loketten, en de onzekerheid of je boete überhaupt al is aangekomen moet je ook voldoen aan een dresscode om het overheidsgebouw in te komen. Op slippers en korte broek kom je er niet in. Als we het aan de locals vragen moeten ze lachen. "Een boete, zo is het leven". Ze geven aan dat de agent waarschijnlijk uit was op een "onderhandse betaling buiten de boeken" en ze geven aan dat we er waarschijnlijk niets meer over zullen horen als we het land zonder te betalen verlaten. Voor de rest van de reis gebruiken we "Waze", een navigatieapp die verrassend nauwkeurig aangeeft onder welke boom er een agent staat te wachten. 

We komen aan in Rio Hato en dineren heel romantisch aan het strand in het maanlicht. Er zitten ook 7 heren op het terras. Ze komen duidelijk van hier en eten en drinken gezellig samen. Wat hier vooral bij opvalt is dat ze eigen muziek bij zich hebben, dit begint met vreselijke klassiekers uit de jaren 80, maar daarna komt er gezellige Caribische muziek en wordt er zelfs door één van de heren bij gedanst. Geweldig! 

Maandag 10 oktober

De ochtend begint met een mooi gesprek met de eigenaar van de B&B, die graag op zijn praatstoel gaat zitten. Op google maps had JeeJee gezien dat er in de buurt ruïnes zouden zijn van het vakantiehuis van Noriega, de voormalige dictator van Panama in de jaren tachtig. Nog steeds praten Panamezen wat zachter als ze het over hem hebben, wat aangeeft hoeveel angst er moet zijn geweest. Hij vertelt over de invasie van de Amerikanen, die in 1989 Panama zijn binnengevallen om Noriega af te zetten, en dat de de kogels hem om de oren vlogen. Ook laat hij ons een trofee zien die hij heeft buitgemaakt in het verwoeste vakantiehuis van de dictator: een oude kapstok met de initialen van de dictator. Het kan raar lopen in de wereld. Ooit was Panama onrustig en Europa veilig, nu lijkt het andersom. Als JeeJee grapt dat we dan maar moeten emigreren, wijst hij in de richting van het Panama kanaal. Als het ooit fout gaat, zou dat een strategisch doel kunnen zijn om de Amerikanen pijn te doen. Oei...

Na het ontbijt maken we nog even een korte wandeling over het strand aan oceaan. Zoals onze gastheer treffend zei: er is maar één plek op de wereld waar je met een paar uren rijden van de Caribische naar de Pacifische kust rijdt en dat is precies wat wij de dag ervoor gedaan hebben. Naast het strand voor de B&B ligt een groot mega-resort. Het ziet er raar uit. In zee is een vierkant stuk met boeien afgezet waar life-guards waken over een grote groep badgasten in een relatief klein stuk van de enorme oceaan. We wandelen nog wat, maken foto's, zoeken schelpen en voelen de zon flink branden. En dan is het tijd om terug te gaan en uit te checken. We nemen afscheid van de aardige hoteleigenaren en vervolgen onze weg over de Panamerica.

Na zo'n twee uur rijden komen we aan op bekend terrein: het Panama Kanaal en Nationaal Park Soberania. We hebben dit keer gekozen voor een golf resort, dat aan de rand van de jungle staat. Het hotel is gericht op de zakelijke reiziger, met conferentiezalen en een golfbaan. Gelukkig hebben ze wel in dat gaten dat het naastgelegen natuurgebied ook bezoekers trekt en ze doen er dan ook veel voor om de natuur in stand te houden. Op het terrein zijn verschillende wandelroutes, een vlinderkas en een opvangcentrum voor gewonde luiaards. Het opvangcentrum is leeg, maar op nog geen 20 meter daarvandaan spotten we in de bomen een moeder met jong. Zo schattig.

Aan het einde van de middag gaan we nog even richting Gamboa (waar we begin van de vakantie al verbleven hebben). In het kleine dorpje is weinig te doen, al blijf het leuk om de gieren en agoutis te zien die hier over straat lopen. Omdat het dorp aan het Panama Kanaal ligt zie je af en toe enorme schepen langskomen, een vreemd contrast met deze verder zo rustige plaats en het oerwoud. Aan de rand van het dorpje loopt de Panama Canal Railway, de spoorlijn die naast het kanaal loopt en zo ook twee oceanen verbindt. We kijken naar een prachtige ondergaande zon aan de rand van het dorpje en zien een enorme goederentrein langskomen. Na een paar minuten herrie is het ineens weer doodstil. 

Omdat we redelijk ver van de bewoonde wereld zitten, besluiten we in het hotel zelf te eten. Jeetje, wat een ramp zeg. Het begint al met dat je twee opties hebt: 1) buiten waar het warm, vochtig is en lekgeprikt wordt door de insecten of 2) een met TL verlichte eetzaal met lange tafels, waar de airco op standje -10 lijkt te staan en de aangrezende bar al begonnen is met de disco van vanavond. We kiezen ervoor om binnen te zitten en gaan voor een à la carte menu. We moeten lang op ons eten wachten en de " gezelligheid" om ons heen maakt het wachten er niet perse leuker op. Na ruim 40 minuten wachten krijgen we eindelijk ons eten, we weten niet hoe snel we na het nuttigen van de maaltijd deze "gezelligheid" weer moeten verlaten.

Dinsdag 11 oktober

We slapen op de vijfde verdieping en wanneer we 's morgens wakker worden en naar buiten kijken zien we....... helemaal niets door de mist. Dan maar naar buiten om nog voor het ontbijt één van de wandelroutes te nemen. Het is een vreemde ervaring om vanuit je luxe hotel de jungle in te lopen. Als je vijf minuten gelopen hebt vergeet je dat het hotel vlakbij is en heb je het idee midden in de jungle te zijn. Hoewel we vogels horen zien we (weer) niet veel. Na een uur lopen staan we ineens op het spoor en vragen we ons af hoe we verder moeten. Is dit het einde van het pad of moeten we terug? Er lopen wel paadjes maar die zouden ook door het regenwater kunnen zijn ontstaan. Dit vindt Liek toch wat te spannend worden, dus toch maar weer terug naar het oorspronkelijke pad. Als we teruglopen zien we halverwege een lichte plek in de jungle. We blijken vlak naast de golfbaan te lopen. We snijden een stukje af en lopen over de perfect gemaaide green terug naar het hotel. En ja je raadt het al; op de golfbaan zien we meer vogels dan in de jungle....

Woensdag 12 oktober

Vanochtend een feestje bij de voederplaats van het hotel: een neusbeertje dat langs de paal omhoog klimt om van het fruit te komen eten. Vervolgens neemt hij een stuk meloen en wil daarmee over het touw ermee vandoor gaan. Echter verliest hij zijn evenwicht en kan hij zich nog net vastgrijpen aan het touw, mede dankzij zijn staart. Vervolgens klautert hij ondersteboven aan het touw verder, hilarisch! (zie video)

Niet veel later horen we geritsel in de struiken, komen er nog meer neusbeertjes? Na even afwachten zien we de eerste Tamarinde aapjes verschijnen. Het zijn dezelfde schattige aapjes als we gezien hebben in Gamboa. Eerst komt er één aapje, deze lijkt wel poolshoogte te nemen voor de anderen. Daarna verschijnen er meer. De meest dappere eten een hapje fruit, de andere wachten even op een afstandje af. Om het feestje helemaal compleet te maken komen er ook nog eens een stuk of vier Aracari's aan, die ook wel een stukje fruit lusten. Onze verwachting was dat de Tamarinde aapjes wel zouden vluchten voor de Aracari's, maar niets is minder waar. De Aracari's vliegen toch echt even op wanneer de Tamarinde aapjes dichterbij komen. Kortom een mooi schouwspel tussen lieve kleine aapjes en Aracari's ;-) . Zo leren we voor de tweede keer dat je de grootste kans hebt om wild en vogels te spotten bij de plaats waar ze worden gevoerd.

Na dit mooie moment stappen we in de auto en rijden we naar Colón, een havenstad gelegen in het noorden aan de Caribische zee. Colón is gesticht in 1850 als eindpunt van de Panama Railroad. Vanaf 1855, toen de spoorlijn gereed was, groeide Colón uit tot de belangrijkste havenstad van Panama aan de Caraïbische Zee. Vandaag de dag is het ook het eind- of startpunt van het Panama kanaal (het is natuurlijk maar net van welke kant je komt). Hier ligt ook sluizencomplex Gatún.

Wanneer we aankomen in Colón is het een drukte van jewelste. Zodra we in de stad zijn, parkeren we de auto en gaan we aan de wandel. Tsja wat moeten we over Colón zeggen? Tot nu toe (afgezien van Panama Stad) de grootste en meest levendige stad. Mooi? Hmmmm nee dat niet bepaald, maar zoals we wel eens zeggen: het is mooi van lelijkheid. De gebouwen zijn oud en vervallen, maar wel kleurrijk en fotogeniek. Maar wat het vooral heel leuk maakt, zijn de mensen. Het is een smeltkroes van diverse soort mensen: de inheemse bevolking (Kuna indianen), afstammelingen van Afrikaanse slaven en mestizo: een mix van Spaans, inheems, Chinees en West-Indisch. Het is gezellig druk op straat. Er rijden vooral taxi en vrolijk versierde autobussen. We wandelen in het "park" de groenstrook tussen de twee rijbanen die samen de lange hoofdstraat vormen. We zien veel ouders met kinderen die net uit school komen. Allemaal even vrolijk en uitgelaten. Wat ons erg opvalt is de vriendelijkheid van iedereen. We worden geregeld gedag gezegd en vriendelijk toegelachen. De straat "leeft" zoals we dat vaak in Midden Amerika hebben gezien. De hoofdstraat houdt op aan het water, waar je uitkijkt op een indrukwekkend aantal enorme schepen die liggen te wachten voor het kanaal, en in de verte zie je de enorme kranen van de haven. 

Het is met 35 graden enorm warm, dus wanneer we de groenstrook op en neer gelopen zijn, houden we het voor gezien. We rijden naar een brug die over het Panama Kanaal gebouwd is. De brug is werkelijk prachtig en enorm hoog, dat is natuurlijk ook nodig voor de enorme schepen die door het kanaal varen. Vanaf de brug hebben we ook mooi uitzicht, de ene kant op de Caribische zee en aan de andere kant de Gatún sluizen.

Daarna rijden we naar Portobelo, een ander havenstadje zo'n uur rijden van Colón. Portobelo heeft een rijk verleden doordat daar goud en zilver naar toe werd getransporteerd, opgeslagen en vervolgens verscheept naar onder andere Indië. Om dit te kunnen verdedigen zijn er langs de kust diverse forten gebouwd. Er staan nog steeds ruïnes met kanonnen erop, en in de baai liggen meerdere scheepswrakken. 

Wanneer we aankomen in het stadje kijken we op van de kleuren die gebruikt zijn. Zoals JeeJee treffend zegt: het lijkt wel of ze alle kleuren stiften uit het pakje hebben gebruikt. De huizen zien er niet best uit. Het is stil op straat (komt mogelijk ook door de regen) en afgezien van een paar straatverkopers gebeurt er weinig in het stadje. JeeJee is nog het meest onder de indruk van de vele gieren die op het dak van de wit met paars geschilderde kerk zitten. Geheel in stijl is het beeld van Jezus in het dorp ook gekleurd. De "Christo negro" (zwarte Jezus) is in heel Panama beroemd en waarschijnlijk is zijn huidskleur historisch accurater dan de roomwitte variant die we meestal zien.

Donderdag 13 oktober

De laatste dag alweer.....

Na het ontbijt nemen we weer even een kijkje bij de voederplaats, waar we al snel weer prachtige vogels en neusberen zien wordt. Opeens komt iemand van het hotel aan ons vragen wat onze plannen zijn. Ach we waren van plan om nog even een wandeling over het terrein te maken, voordat we de spullen in gaan pakken voor de terugreis. Maar echte plannen? Nee dat niet. Hij vraagt of we mee gaan. We hebben geen idee wat hij daarmee bedoelt, maar lopen met hem mee naar de voorkant van het hotel. Daar staat een golfkarretje klaar, we mogen instappen en weten nog steeds niet wat er gaat gebeuren. We rijden een stukje van het hotel en onze nieuwe vriend stapt uit kijkt omhoog. Daar zien we enorme zwermen roofvogels die hoog in de lucht zweven op de thermiek. Wauw wat gaaf, we hebben al eerder geschreven over de migratie van roofvogels en ja we hebben er tijdens onze reis al behoorlijk wat gezien, maar de aantallen die we nu zien zijn enorm. Het echt duizenden roofvogels. De meneer van het hotel (we hebben zijn naam niet gehoord, dus laten we hem voor het gemak Joe noemen) vertelt ons dat de migratie plaatsvindt in oktober en dat er op dit moment zo'n vijf verschillende soorten roofvogels vliegen.

In de golfkar rijden we naar de  ingang van het terrein. Naast de portiersloge ligt een vijver, waar we al eerder twee kaaimannen hadden gespot. Zodra we aan komen rijden kruipt de grootste van de twee uit het water en loopt hij recht op ons af. Het blijkt iets minder gevaarlijk dan we denken. De kaaimannen wonen daar omdat ze gevoerd worden, ze krijgen iedere dag....brood. Dan neemt onze gids ons mee naar de ingang. We staan voor de portiersloge, grenzend aan de weg. Hij vraagt ons of we al eens een nachtaapje hebben gezien. Dit beestje staat al lang op JeeJee's verlanglijst, maar is vooral 's nachts actief en dus niet makkelijk te vinden. Joe wijst ons op een holte/spleet in de boom. Helemaal bovenin de spleet steekt een klein koppie naar buiten en ja hoor, daar zit het nachtaapje, dat net als de portier naar de voorbijrijdende auto's kijkt.

Onze gids neemt ons weer mee over de de enorme golfbaan, die wordt omgeven door jungle. Af en toe stoppen we als hij wat heeft gespot . Joe heeft veel kennis van de natuur en niet onbelangrijk: een heel scherp oog. Hij ziet al rijdend vogels in bomen en moet ons er soms 10 keer op wijzen waar ze zitten. We zien enorm veel soorten vogels, waaronder motmots, toekans, papegaaien en "oriolen", maar ook hagedissen en neusberen. Na een uur krijgt Joe een telefoontje, of hij met koffers wil komen helpen, en zo komt een einde aan onze eerste rit ooit over een golfbaan. Jeetje zeg, wat een leuke en onverwachte verassing, echt een mooie en toepasselijke afsluiter van onze Panama reis. Het is een fijne gedachte dat er ondanks de golfbaan nog zoveel natuur te zien is, al is het stiekem een beetje jammer dat je meer ziet in een golfkarretje dan als je zelf de jungle inloopt. Zo worden we zelf ook een beetje luiaards. En zoals vaker deze reis wisten we niet wat er ging gebeuren, en kwam het uiteindelijk goed. 

We keren terug naar onze kamer en maken ons klaar voor de terugreis. Zodra we de auto hebben ingepakt rijden we weer terug naar Panama Stad. We hebben best nog wat tijd te overbruggen dus we gaan nog even shoppen in een van de malls. Vlak voor het vliegveld wisselen we de slippers en korte broeken om voor kleding die wat beter bij het Nederlandse weer past. We kunnen in 2 minuten onze koffer afgeven en zijn binnen 4 minuten door de veiligheidscontrole. Zo kan het dus ook, Schiphol. Helaas heeft het vliegtuig door personeelsproblemen bij het beladen in Amsterdam een uur vertraging, maar na een rustige vlucht komen we weer veilig in een regenachtig Nederland aan. En zo is er een einde gekomen aan een prachtige reis in verrassend Panama.